Studium przypadku 11: Francja: Współprojektowanie zróżnicowanych systemów w Pays de Loire

Jakie były główne problemy leżące u podstaw powstania tego studium przypadku?

W tym regionie naprawdę ważna jest potrzeba dywersyfikacji. Producenci zbóż muszą zmienić swój płodozmian, aby włączyć do niego bardziej zrównoważone uprawy (takie jak rośliny strączkowe) i zwiększyć jego opłacalność. Dla hodowców problemem jest zależność od rynku globalnego, który zmusza ich do kupowania soi na przykład z Brazylii, co wiąże się z bardzo wysokim poziomem emisji dwutlenku węgla i innymi niebezpiecznymi skutkami.

Studium przypadku zostało zainicjowane w oparciu o te wnioski przez Chambre d'agriculture des Pays de la Loire (CRA-PdL) w 2016 r., podczas pierwszych spotkań z francuskimi partnerami konsorcjum DiverIMPACTS. Niniejsze studium przypadku koncentruje się na nowym łańcuchu wartości: sprzedaży między rolnikami. Ten nowy łańcuch wartości musi zostać przetestowany, aby określić jego zalety i wady dla rolników, ale także dla terytorium. Aby odniósł sukces, rolnicy muszą mieć możliwość nawiązania kontaktów z szeroką siecią podmiotów na całym terytorium. Studium przypadku ma na celu omówienie tych kwestii.

W jaki sposób rozwiązano problem i jacy aktorzy byli zaangażowani?

Grupy rolników kierowane przez lokalną Izbę Rolniczą są zainteresowane poprawą stabilności ekonomicznej swoich systemów. Na podstawie wcześniejszych doświadczeń stwierdzono, że istnieje potrzeba zróżnicowania płodozmianów. Głównym wyzwaniem związanym z dywersyfikacją jest znalezienie łańcucha wartości, który jest ekonomicznie opłacalny.

Studium przypadku wzmocniło dynamikę współpracy między rolnikami i innymi podmiotami, takimi jak doradcy z Izby Rolniczej, instytuty techniczne i grupy rolników. Zintegrowało także inne podmioty, takie jak agencja wodna i firmy z Wandei. Kwestie ekonomiczne są główną motywacją dla aktorów zaangażowanych w studium przypadku.

Analizowane rozwiązanie

Stało się oczywiste, że należy wprowadzić głębsze zmiany, aby uczynić system bardziej odpornym na zagrożenia ekonomiczne i klimatyczne.

Szczególną uwagę zwrócono na kontekst agronomiczny i ograniczenia środowiskowe, aby wspierać naturalną regulację szkodników, chorób i chwastów, a także wdrożyć strategię niskich dawek pestycydów, zwiększyć żyzność gleby i ograniczyć stosowanie nawozów mineralnych. Dlatego też Chambre d'agriculture des Pays de la Loire wzięło udział w tym projekcie: aby pomóc rolnikom w tym procesie dywersyfikacji.

Ponadto istnieje chęć zwiększenia wymiany między rolnikami, poprzez otwarcie grupy dla innych rolników, którzy chcą zróżnicować produkcję. Z tego powodu doradcy z Izby Rolniczej opracowali na przykład inicjatywę "bouts de champs", która obejmuje spotkania z rolnikami w celu wysłuchania ich opinii i omówienia dywersyfikacji w terenie. Inicjatywa ta ma również na celu znalezienie wskaźników, które pokażą rolnikom korzyści płynące z dywersyfikacji oraz to, że partnerstwo lokalne pomoże rozpowszechnić te praktyki na danym obszarze.

Oczekiwane rezultaty

Najbardziej palącą kwestią związaną z dywersyfikacją upraw jest wspieranie rolników w uprawie i rozwoju roślin wysokobiałkowych lub roślin o wysokiej wartości dodanej. Poszukiwanie niezależności w zakresie białka w gospodarstwach rolnych jest coraz częstszym zjawiskiem, zwłaszcza w obliczu popytu na białka niemodyfikowane genetycznie.

Aby zaspokoić to zapotrzebowanie na białko, niektórzy hodowcy zwierząt chcą samodzielnie rozpocząć uprawę roślin o wysokiej wartości białkowej (soi, łubinu, lucerny itp.). W tym przypadku niezbędne jest wsparcie. Inni, którzy nie mają czasu ani wiedzy technicznej, szukają rolników uprawiających zboża, którzy opanowali te wysoce techniczne uprawy.

Pozostaje jeszcze kwestia wartości dodanej produktu końcowego. W jaki sposób rolnik nieekologiczny może zwiększyć wartość ekonomiczną swojego produktu (mleka, mięsa itp.), który został wyprodukowany przy użyciu białek pochodzących z jego własnego gospodarstwa lub gospodarstwa sąsiada? Jeśli hodowcy zwierząt nie otrzymają rekompensaty ekonomicznej za włączenie lokalnych białek do swojej dawki pokarmowej, model ten prawdopodobnie nie będzie możliwy do utrzymania, chyba że przejdą oni na rolnictwo ekologiczne lub zmienią system gospodarowania w kierunku quasi-autonomii paszowo-białkowej. Taka rekompensata ekonomiczna może pochodzić od władz publicznych, ze zmian w polityce rolnej, z utworzenia lokalnego przemysłu terytorialnego lub na przykład ze specjalnego oznakowania.

Dlatego też studia przypadków miały na celu rozszerzenie praktyki współpracy między rolnikami na większą skalę, poprzez monitorowanie i ocenę już istniejących partnerstw, w celu przekazania tych wyników szerszej grupie rolników.

Znaczenie dla celów projektu DiverIMPACTS?

Struktura projektu DiverIMPACTS daje możliwość przyspieszenia dynamicznego rozwoju studiów przypadku i rozszerzenia go o naukowców i instytucje edukacyjne(ESA Angers, Agro-Campus Ouest i INRAE).

Wymiana z innymi studiami przypadku, które dotyczą partnerstwa między rolnikami, może wzbogacić nasze przemyślenia i zarządzanie projektem. Dzięki temu można było zastanowić się i wymienić poglądy na temat

• Jak stworzyć wartość dodaną dla rolników angażujących się w wymianę/współpracę?
• Jak poradzić sobie z ewolucją rolnictwa w kierunku mniejszej liczby gospodarstw o większej skali, ale nadal promować współpracę na rzecz dywersyfikacji upraw?

Dziedzictwo studium przypadku

Partnerstwa nawiązane między rolnikami będą kontynuowane, a my będziemy nadal udzielać wsparcia w zakresie zbieranych i wymienianych produktów, aby zapewnić jak najbardziej sprawiedliwą wymianę. Ponadto obecna sytuacja (wojna na Ukrainie itp.) powoduje zakłócenia na rynkach, a w szczególności w dostawach surowców dla hodowców zwierząt. Ten nowy kontekst stwarza możliwości dla studium przypadku: czy można wzmocnić zaopatrzenie lokalne, oparte na partnerstwie między producentami zbóż a hodowcami? Czy można je uznać za trwałe rozwiązanie?

W tym studium przypadku wyraźnie zaznaczają się trzy kluczowe wnioski:

1. Różnorodność systemów rolnych na danym obszarze stwarza możliwości dla rynków lokalnych. Sąsiadujący hodowcy zwierząt, którzy potrzebują przede wszystkim białka, umożliwiają rolnikom uprawiającym zboża dywersyfikację upraw, oferując im lokalny rynek zbytu.
2. Ten lokalny rynek zbytu dla rolników uprawiających zboża ma tę zaletę, że jest stosunkowo trwały w czasie. Stwierdzono, że istniejące partnerstwa między rolnikami utrzymują się przez dłuższy czas. Istnieje kilka kryteriów, które są kluczowe dla udanej wymiany (rysunek 1). Studium przypadku podkreśla znaczenie tzw. kryteriów "społecznych" w stosunku do kryteriów "techniczno-ekonomicznych" w inicjowaniu i późniejszej trwałości wymiany. Trzy najważniejsze kryteria to zaufanie, przejrzystość i wzajemne interesy (zob. rys. 1). Ponadto istnieją wspólne wartości, tj. wspólne wizje rolnictwa dla producenta zbóż i hodowcy zwierząt. Po drugie, w opinii rolników wymiana nie musi być opłacalna za wszelką cenę, gdy już zostanie zorganizowana. Oczywiście, zyski finansowe pozwolą na rozważenie jej odnowienia w kolejnych latach. Jednak tym, co będzie sprzyjać zrównoważonemu rozwojowi, jest pojęcie wspólnego interesu.
3. Wreszcie, przeszkody w handlu i dywersyfikacji wydają się silniejsze po stronie hodowców zwierząt, zwłaszcza że prowadzą do głębokich zmian w systemie gospodarowania. Na przykład może to prowadzić do zmian w dawce paszy, dystrybucji, a nawet do spadku produkcji mleka. Nadal istnieją pewne problemy: w jaki sposób hodowcy zwierząt mogą łatwiej włączyć rośliny wysokobiałkowe uprawiane przez lokalnych producentów zbóż do dawek pokarmowych dla krów mlecznych? W jaki sposób hodowcy zwierząt mogą uzyskać większą wartość swoich produktów dzięki lokalnym paszom i współpracy z rolnikami uprawiającymi zboża?